U Srbiji je, prema podacima iz 2016. godine, 3.184 proizvođača sertifikovano za organsku proizvodnju, što predstavlja trostruki rast u odnosu na 2012. Svoje proizvode ovi proizvođači uzgajaju na površini od oko 14.400 ha, što čini svega oko 0,4% ukupne obradive površine u Srbiji, dok se u zemljama EU organski proizvodi uzgajaju na 6,7% obradive površine u proseku, što je 16 puta više nego u Srbiji.
Veći deo organske proizvodnje je namenjen izvozu, mahom ka evropskom tržištu. Najviše se izvoze proizvodi niskog stepena prerade, poput zamrznutog i pasiranog voća i svežeg povrća, te je zarada proizvođača niža nego što bi mogla da bude. Uprkos tome, vrednost izvoza organskih proizvoda kontinuirano raste, sa 3,74 miliona evra u 2012. na 19,6 miliona evra u 2015. godini.
Organska proizvodnja u Srbiji godinama predstavlja neiskorišćeni potencijal i propuštenu šansu za razvoj zbog niza administrativnih i sistemskih prepreka sa kojima se susreću proizvođači:
- Lista sredstava za zažtitu bilja koje smeju da se koriste u organskoj proizvodnji na domaćem tržištu je zastarela i neusklađena sa praksom u EU, što našim proizvođačima stvara nesigurnost u pogledu planiranje poizvodnje i čini ih nekonkurentnim na evropskom tržištu.
- Podsticaji za organsku proizvodnju u Srbiji su i dalje višestruko manji nego u EU.
- Inspekcija nema adekvatne mehanizme kontrole organske proizvodnje, pa se u prodaji pojavljuju lažni i neprovereni organski proizvodi što podriva tržišni položaj sertifikovanih proizvođača organske hrane, a potrošači se dovode u zabludu u pogledu kvaliteta proizvoda koje kupuju.
- Mala poljoprivredna gazdinstva ne mogu da plasiraju na domaće tržište organske proizvode sa višim stepenom prerade jer je, u skaldu sa Zakonom o trgovini, za to je neophodno da se registruju kao privredni subjekat.
- Period konverzije konvencionalnog u organsko zemljište traje od dve do tri godine, tokom kojih poljoprivrednik mora imati zaključen ugovor sa ovlašćenom sertifikacionom kućom, što otežava i komplikuje položaj proizvođača.
Neka od mogućih rešenja, odnosno potencijalnih tema za diskusiju su:
- Jačanje konkurentnosti domaćih proizvođača preuzimanjem standarda koji važe u EU za liste sredstava za zaštitu bilja dozvoljenih u organskoj proizvodnji.
- Specijalizacija i edukacija inspekcija za kontrolu organske proizvodnje i uvođenje strožijih kazni.
- Uspostaviti model subvencija za organsku proizvodnju koji uzima u obzir ekonomski potencijal, društveni značaj i veći trošak organske proizvodnje (mehanizacije, sertifikacije, vođenja evidencije i specifičnog nadzora) u odnosu na konvencionalnu proizvodnju.
- Uskladiti propise o dužini zakupa državnog zemljišta i rad sertifikacionih tela, tako da se uzmu u obzir duži rokovi konverzije zemljišta u organskoj proizvodnji.
Pokretač dijaloga o razvoju organske proizvodnje je Agro klaster Srbije (AKS). Udruženje su krajem 2017. zajednički osnovale tri institucije: Produktna berza Novi Sad, Institut za ekonomiku poljoprivrede Beograd i Univerzitet Educons Sremska Kamenica. Agro klaster trenutno okuplja 11 članova, čija je zajednička misija stvaranje adekvatnog okruženja za unapređenje poljoprivredne proizvodnje, kroz prepoznavanje zajedničkih problema proizvođača, trgovaca i prerađivača na tržištu agrara i zastupanje zajedničkih interesa pred državnim institucijama.
