Otpadne vode

Prema poslednjim podacima Ujedinjenih nacija dve trećine svetske populacije živeće u zemljama koje će pogoditi nestašica vode do 2025. godine. Ujedinjene nacije (UN) navode da je čoveku neophodno minimum 50 litara vode dnevno – za piće, pranje, kuvanje i sanitarije. Ipak, još od 1990. godine, milijardu ljudi na planeti nije imalo taj minimum. Tokom poslednjeg veka, potrošnja vode u svetu je porasla čak za deset puta, što je dva puta više od rasta broja ljudi na planeti.

Vekovima su ljudi u vodu bacali svoj otpad. Danas vodu zagađuje vodeni saobraćaj, đubriva i pesticidi sa obradivih površina, rastvarači i deterdženti iz domaćinstava i fabrika, kao i teški metali iz industriskih postrojenja. Voda u kojoj žive ili koju koriste biljke, životinje i čovek, mora imati prirodni hemijski sastav i prirodne biološke karakteristike. Kada se, usled čovekovog delovanja, znatno promeni hemijski sastav vode, kao i odnosi koji u njoj vladaju, kažemo da je ona zagađena.

Republika Srbija prečišćava samo 5 - 10% otpadnih voda. Više od 50% industrijskih postrojenja u Srbiji ne prečišćava otpadne vode, jer nisu u funkciji. Prema Direktivi o prečišćavanju komunalnih otpadnih voda, sva naselja sa više od 2.000 stanovnika treba da imaju prečišćivače. Beograd je jedini glavni grad u Evropi koji nema rešen sistem prečišćavanja otpadnih voda. Stoga, otpadna voda kao takva završava u međunarodnoj reci Dunav.

Posledice su mnogostruke i kreću se od direktnog ugrožavanja zdravlja stanovništva do smanjene konkurentnosti Srbije u tržišnoj utakmici. U političkom smislu, zaštita životne sredine može biti faktor usporavanja procesa pristupanja EU budući da su obaveze iz Poglavlja 27 kompleksne, dugotrajne i zahtevaju značajne investicije.

Zagađenje vode predstavlja izazov za Srbiju uglavnom zbog primene zastarele tehnologije, nedostatka instalacija za smanjenje zagađenja, neadekvatnog skladištenja i zbrinjavanja nusproizvoda, neobrađenih industrijskih i komunalnih otpadnih voda, odvodnih voda iz poljoprivrede, iscrpljivanja sa deponija i zagađenja vezanog za rečnu plovidbu.

Preporuke za bolje prakse u ovoj oblasti su usmerene na unapređenje inspekcijskog nadzora kao načina za efikasniju primenu propisa i standarda u sistemu upravljanja otpadnim vodama u cilju zaštite voda i sprečavanje zagađenja, kao i na unapređenje kapaciteta, primenu savremenih tehnologija za prečišćavanje i niz drugih mera informativno-edukativnog karaktera.

Neka od mogućih rešenja i potencijalnih tema za diskusiju su:

Unapređenje efikasnosti inspekcijskog nadzora koji je moguć spuštanjem nadležnosti na nivo lokalne samouprave uz jačanje kapaciteta nadležnih institucija.
Redovno ažuriranje katastra zagađivača, na nacionalnom i lokalnom nivou.
Aktiviranje Zelenog fonda Republike Srbije koji je predviđen Zakonom o zaštiti životne sredine i treba ga u potpunosti operacionalizovati povećanjem sredstava koja se uplaćuju u njega i korišćenjem istih za projekte zaštite životne sredine.
Kontrola i jasan uvid o preduzećima koja ispuštaju otpadne vode u recipijent, unapređenje i pooštravanje kaznene politike, intenzivniji inspekciji nadzor i kontrola laboratorija, odnosno, utvrđivanje verodostojnosti podataka o sadržini zagađujućih materija u otpadnim vodama.

Pokretači dijaloga su Udruženje „3e“ i Mreža inspektora MINS koji su usled razumevanja aktuelnih potreba zajednički pokrenuli inicijativu da zaštite i očuvaju vodu i vodene tokove kojima preti potpuno zagađenje. Prečišćavanje otpadnih voda ima sve veću ulogu jer se na planeti sve više smanjuje količina pitke vode. Zato je vrednost resursa koji štitimo viša nego obično, a potreba da se oni sačuvaju veća nego ikada.