Studijska poseta Sloveniji - iskustva u upravljanju otpadnim vodama

Srpska delegacija je posetila Republiku Sloveniju u periodu 23-26. novembra 2021. u okviru Projekta “Javno-privatni dijalog za razvoj” koji sprovodi NALED u saradnji sa Republičkim sekretarijatom za javne politike, a podržava Američka agencija za međunarodni razvoja (USAID) na temu otpadnih voda. Delegacija Srbije je bila sastavljena od predstavnika javnog sektora na centralnom nivou (Ministarstvo zaštite životne sredine, Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture, Agencija za zaštitu životne sredine, Republički sekretarijat za javne politike), kao i na lokalnom (Grad Niš, JKP Sombor, JKP Šabac) i predstavnika privatnog sektora (Milanović – tretman voda), kao i udruženja (Mreža inspektora Srbije, Udruženje “3E” i NALED).

Učesnici studijskog putovanja u Sloveniju su upoznati sa praksama i radom različitih institucija i  javnih komunalnih preduzeća koje pripremaju i sprovode projekte iz oblasti prečišćavanja otpadnih voda u Sloveniji. Održani su sastanci sa predstavnicima sledećih institucija: Instituta za javno privatno partnerstvo, Hidroinženjeringa – kompanije za projektovanje, inženjering i konsultantske usluge u oblasti otpadnih voda, Javnih komunalnih preduzeća: Grosuplje, Marijetica Kopar i Brežice, predsednikom opštine Ig, kao i predstavnikom koncesionara Petrola na postrojenju u Igu.

Studijsko putovanje je bilo posebno korisno za upoznavanje sa praksama u održivosti postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda, ali i sa različitim modalitetima finansiranja od kojih zavisi i kasniji sistem održavanja.  

Institut za javno-privatno partnerstvo

Institut za javno privatno partnerstvo je bio domaćin srpskoj delegaciji, pa su predstavnici srpske delegacije pored stručnih elemenata sastanka sa predstavnicima Instituta, Petrom Ferk i Boštjanom Ferkom prošli i kroz plan same posete Sloveniji i planirane agende. 

Stručni deo sastanka se sastojao iz dva dela  - prvog koji se odnosio na zakonodavni okvir javnih službi koji se bave životnom sredinom u Sloveniji, kao i o direktivama EU koje su prenete u slovenačko zakonodavstvo.

Drugi deo predavanja bio je fokusiran na procedure za izgradnju postrojenja kroz sistem javnih nabavki i kroz sistem JPP, kao prednosti i mane oba modela. Naglašeno je da je na sistem JPP u Sloveniji dugo gledano sa strahom, jer to nije bio u praksi toliko primenjivan model. Kako su se određene opštine odlučivale na ovaj model i kako su praktična iskustva bivala sve pozitivnija, tako se Institutu obraćalo sve više opština sa zahtevima za podršku u pregovorima sa koncesionarima.

JKP Grosuplje

Sastanak je održan sa predstavnicima JKP preduzeća Grosuplje, a učesnicima se obratio i potpredsednik opštine Grosuplje.  Predstavnici JKP-a su pre obilaska postrojenja učesnicima pustili  edukativne filmove na temu prečišćavanja otpadnih voda, koji su namenjeni gradjanima, ali i one u animiranom formatu za decu kako bi se ova tema što više popularizovala. U obilasku postrojenja predstavljeni su procesi prerade otpadne vode od ulaska otpadnih voda u sistem do izlaska čiste vode koja se ispušta recipijent.   

Učesnike je posebno zanimala struktura i broj zaposlenih neophodnih za neometano funkcionisanje ovakvog postrojenja. Takođe su pokrenuta pitanja odlaganja mulja koji nastaje u procesu prerade otpadnih voda. U postrojenju u Grosuplju, nabavljena je mašina za isušivanje peska koji se izvuče iz procesa prerade otpadnih voda, a koji nakon sušenja može da se vrati u građevinsku industriju na dalje iskorišćenje. Prodaja peska predstavlja dodatni izvor prihoda za operativni rad postrojenja.

JKP Marijetice, Kopar

JKP Marijetice iz Kopra opslužuje teritoriju tri opštine – Kopar, Piran i Isolu i kao regionalno postrojenje je bilo interesantno sa stanovišta upravljanja i pružanja usluga i delegaciji iz Srbije, jer je takav model isplativiji i za male opštine u Srbiji.  Pre obilaska samog postrojenja, delegacija je imala sastanak sa tehničkim direktorom JKP-a gde je bilo moguće postaviti sva pitanja od značaja za funkcionisanje preduzeća i postrojenja.

Teme su bile slične kao i tokom posete prethodnog postrojenja – struktura i broj zaposlenih u JKP-u, cena usluga, procenat naplate, tretman koji se koristi za prečišćavanje vode i dodatna higijenizacija imajući u vidu da je recipijent Jadransko more. Tokom obilaska postrojenja delegacija je bila u prilici da vidi ukupnu dnevnu količinu mulja koja se izvozi na dalji tretman. 

JKP Brežice

Poseta Brežicama je obuhvatala predavanje na kom je pre svega predstavljen turistički potencijal ove opštine kroz film, a nakon toga i prezentacija o samom JKP Brežice čiji rad obuhvata i ostale komunalne delatnosti, a ne samo otpadne vode. Učesnici su dobili zanimljive materijale koje JKP štampa za građane, kao i flašu sa cediljkom za otpadno ulje, koje svaki građanin Brežica dobija od JKP-a za odvajanje ulja iz domaćinstva.

Teme vezane za postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda su se odnosile na tehnologiju tretmana, kapacitet postrojenja i finansijske aspekte iskazivanja usluge na računima građana. Zanimljivost u ovoj opštini je to što je opština na brdovitom terenu i za neometan rad postrojenja su neophodne potisne pumpe – što nije bio slučaj u ostalim opštinama koje je delegacija posetila. Takođe, opština je razuđena, pa ruralni delovi koji nisu povezani na sistem centralnog postrojenja i dalje imaju septičke jame ili male prečistače koje opslužuje JKP. Opština u saradnji sa JKP-om daje određeno učešće za izgradnju malih precistaca za pojedinačna domaćinstva što građani koriste. Uz svaki novo izgrađeni mali prečistač, opština dodatno dobije podatke o stanju mreže i načinu njene postavke čime JKP puni svoju bazu, kako bi u elektronskoj formi imali čitavu kanalizacionu mrežu opština.

Opština Ig

Opština Ig je zanimljiva iz razloga finansiranja samog postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda, jer je u pitanju koncesija sa firmom Petrol potpisana na 30 godina. Delegaciji se obratio predsednik opštine Ig, Janez Cimperman i objasnio razloge za ulaženje opštine u koncesiju, kao i njihovo iskustvo. Kako je opština Ig, do skoro bila i formalno deo Ljubljane, a sada samostalna opština naslonjena na glavni grad i kao takva prema NUTS klasifikaciji regiona definisana kao razvijeni region, nisu postojale mogućnosti da opština aplicira za EU sredstva iz strukturnih i kohezionog fonda. Kako opština nije mogla iz sopstvenih sredstava da finansira postrojenje ušlo se u pregovore sa privatnim partnerom i potpisan je ugovor sa kompanijom Petrol. Veliku podršku je opština dobila od Instituta za javno privatno partnerstvo.

redsednik opštine je iskazao veliko zadovoljstvo kako je proces pregovora sa koncesionarom tekao i kako sada teče saradnja, naglašavajući da je otvoren pristup obe strane ključan kako bi se eventualni problem koji nastaju rešavali zajednički I pre nego što eskaliraju.

U opštini Ig, delegaciji se obratio i Davor Račić, izvršni direktor firme Hidroinženjering, koja je radila projektno tehničku dokumentaciju za postrojenja koja je delegacije Srbije tokom posete Sloveniji imala priliku da vidi. On se osvrnuo na tehničke detalje u izradi dokumentacije, odabira lokacije I neophodnih dozvola, ali i odabiru tehnologije i kapaciteta postrojenja. Osnovni kriterijumi za odabir nisu samo investicioni troškovi, već pre svega kasniji operativni troškovi o kojima treba voditi računa još u fazi projektovanja.

Delegacija je nakon toga posetila i postrojenje koje jedino nema SBR tehnologiju, kao ostala, već tehnologiju sa membranama, pa su se pitanja postavljana tehničkom licu na postrojenju odnosila upravo na to. Takođe, način rada ovog postrojenja je u potpunosti digitalizovan pa samo jedna osoba radi na njegovom održavanju.